Nhãn năm nay được mùa, nhãn lồng Hưng Yên mùa này giá rẻ hơn rất nhiều so với mọi năm. Vị ngọt của nhãn lồng trường tồn qua bao thế kỷ hình như đang có vị đắng…

Quê nhãn

Hưng Yên nổi tiếng là vùng đất tổ của nhãn. Nhãn lồng đặc sản Hưng Yên chủ yếu tập trung các huyện như Thủ Sỹ, Phương Chiểu, Hồng Nam, Liên Phương…Đặc biệt, ở Phố Hiến (trung tâm của thành phố Hưng Yên) vẫn còn lưu giữ được cây nhãn tổ “cây nhãn tiến vua” có từ thế kỷ thứ 13 (hiện tại, cây chỉ còn lại 1 cành nhưng vẫn cho quả sai trĩu và cùi vẫn dày, ăn rất ngọt và thơm). Loại nhãn lồng nổi tiếng nhất Hưng Yên là nhãn đường phèn: quả bé, múi dày, hạt nhỏ, ăn ngọt và thơm như đường phèn. Kế đến là nhãn lồng Hương Chi ( loại nhãn được ghép cành từ các loại nhãn ngon của tỉnh Hưng Yên: quả to, cùi dày, mã đẹp, vị ngọt và thơm, thường dùng để làm quà biếu). Ngoài ra, tại Hưng Yên vẫn trồng một số loại nhãn cây như nhãn cùi, nhãn thóc, nhãn nước,…

Cổng chợ Phố Hiến Hưng Yên mùa nhãn

Chợ nhãn

Không được trưng bày trong các cửa hàng sang trọng, chợ nhãn họp ngay trên con đê dài 2km ven sông Hồng. Chợ họp từ 3-4 giờ sáng, là nơi tụ họp của các chủ vườn nhãn tại Tiên Lữ, Hồng Nam, Phù Cừ, Tiên Lữ,…Các chủ vườn tranh thủ bẻ nhãn từ buổi chiều hôm trước và đem đến chợ nhãn bán cho dân buôn ở các tỉnh. Giải thích cho sự họp sớm của các chợ nhãn, ông Ôn Văn Thư (91 tuổi, Phố Hiến) nói: “nhãn là thứ quả tươi dùng để ăn chơi, phải ăn thật tươi thì mới ngọt, mới giữ được nước và hương vị. Chợ nhãn phải họp thật sớm để các thương lái còn kịp vận chuyển đến các tỉnh, thành phố khác.” Cụ cũng cho biết, mấy năm gần đây, chợ nhãn không chỉ bán nhãn Hưng Yên mà còn bán nhãn được nhập từ các tỉnh Sơn La, Tuyên Quang, Hà Nam, Thái Bình,…Chợ nhãn bây giờ chủ yếu chỉ là nơi buôn bán giữa các chủ lò sấy long nhãn và người bán nhãn các tỉnh, các thương lái thu mua nhãn lồng đã di chuyển đến các vườn nhãn tại các tỉnh để trực tiếp thu mua. Nhãn lồng Hưng Yên chính gốc cũng đang mai một dần và thay vào đó là các loại nhãn triết có năng suất cao như nhãn Hương Chi, tám lá,…

Quá trình thu hoạch, phân loại nhãn tại Hồng Nam, Hưng Yên

Chợ nhãn tại Phố Hiến, Hưng Yên

Thua công nghệ chế biến, không tìm kiếm được đầu ra

Chỉ vào 1kg long nhãn ( nhãn tươi bỏ vỏ và hạt, sấy khô ở nhiệt độ cao) ông Trần Lâm (cán bộ về hưu, chủ 1 cơ sở sản xuất long nhãn tại Hồng Nam) nghẹn ngào: “Ngần ấy long nhãn phải mất hàng nghìn quả nhãn tươi, rồi tiền than, tiền thuê xoáy nhãn, công sấy,…vậy mà chỉ bán được 180k/kg. 1kg long nhãn nhục này năm ngoái bán được 220k/kg”.  Nhãn lồng chỉ rộ theo mùa vụ, còn long nhãn sấy khô mới là món ăn chơi thứ thiệt. Ở các xã Thủ Sỹ, Phương Chiểu, Hồng Nam có đến 99% hộ gia đình là nghề sản xuất long nhãn. Người ở các vùng về Phố Hiến xoáy nhãn thuê đông như đi trẩy hội, tiếng xe chạy nhãn, tiếng cười nói râm ran cả một góc trời. Vậy mà, năm nay, nhãn lồng được mùa, long nhãn sấy khô lại bí đầu ra. Theo anh Dương Hồng Gám ( Giám đốc công ty thu mua long nhãn lớn nhất Phố Hiến) cho biết: “Long nhãn của ta chủ yếu xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, một vài năm trở lại đây, người Trung Quốc có xu hướng không sử dụng sản phẩm của ta nữa mà chuyển sang dùng hàng của Malaysia, Thái Lan,…vì long nhãn khô Hưng Yên của họ được sấy khô theo kỹ thuật cao, long nhãn sạch, vàng bóng nên đẹp mắt và bảo quản được lâu hơn”.

Hình ảnh long nhãn Hưng Yên được chế biến từ nhãn lồng đặc sản

Mong muốn chung của rất nhiều chủ cơ sở sản xuất long nhãn tại Hưng Yên là nhà nước hỗ trợ cải tiến công nghệ, kỹ thuật sấy nhãn, giúp họ mở rộng thị trường để quảng bá và lưu giữ lại những gì tốt đẹp nhất của nghề truyền thống này