Cay-nhan-to-Hung-Yen-min

Sự tích cây nhãn tổ- Nguồn gốc của nhãn lồng Hưng Yên

Cây nhãn tổ có tuổi thọ hơn 300 năm, tọa lạc tại chùa Hiến (Phố Hiến, Hưng Yên) chính là minh chứng chứng hùng hồn cho nguồn gốc của giống nhãn lồng Hưng Yên ngày nay.


1. Truyền thuyết về cây nhãn lồng Tiến Vua

Tương truyền rằng, cây nhãn tổ Hưng Yên là đặc sản quý của vùng, vì thế, hàng năm cứ vào tháng bảy hàng năm, khi quả nhãn đã chín, các vị quan dân địa phương cùng các vị tiền bối trong làng liền chọn các chàng trai trẻ khôi ngô, tuấn tú trong làng để trèo cây hái nhãn. Đây là cây nhãn có cùi dày, múi thơm, mọng và ngọt nhất trong vùng nên được lựa chọn lựa để cúng thành hoàng làng, dâng lên Đức Phật và làm sản vật tiến vua nên giống nhãn này bây giờ còn gọi là giống nhãn tiến. Số lượng nhãn còn lại được chia theo khẩu cho các gia đình trong làng, mỗi người chỉ được từ hai đến ba quả.nhan co hung yen

Hình ảnh bia chứng nhận cây nhãn tổ tại chùa Hiến Hưng Yên

Ông Nguyễn Ngọc Diêm (72 tuổi), người gốc Phố Hiến kể lại: “Chúng tôi lớn lên thì cây nhãn tổ đã có từ rất lâu rồi. Xưa cây nhãn to và quả sai lắm. Mỗi khi làng có hội họp thì đều tổ chức tại đình (chùa Hiến) nên ký ức của chúng tôi đều gắn chặt với cây nhãn tổ. Mỗi dịp như vậy, chúng tôi đều được các bô lão trong lành kể về sự tích cây nhãn tổ. Thời kinh kỳ chuyển vào Huế, mỗi mùa nhãn chín, các quan phủ trong huyện, lý trưởng điều hành việc trong làng cùng các thanh niên trai tráng trong làng phải mang sản vật vào kinh thành tiến vua”.

Cũng theo ông Diêm, cây nhãn tổ là sản vật quý của làng nên xưa kia ông cùng thanh niên trong làng được cắt cử ra trông coi. Cây nhãn sau khi ra hoa cho tới khi chín quả không ai được trèo lên hái khi chưa có sự cho phép của làng. Sau khi cúng Phật, thành hoàng làng và dâng vua, nhãn mới được chia cho các hộ dân trong làng về cúng gia tiên. Cúng gia tiên xong, nhãn mới được mang ra thưởng thức

su tich cay nhan to

Năm 1947, một cơn bão lớn quét qua thành phành phố Hưng Yên, do là cây nhãn lâu năm, thân cây mục ruỗng nên cành cây đã bị gãy mất một nửa. Hiện tại, cây nhãn tổ giờ chỉ còn lại một nhánh con, nhánh cây này được nhà chùa và người dân chăm sóc phát triển thành cây nhãn “hậu duệ” , hiện diện như một biểu tượng của giống nhãn lồng đặc sản Phố Hiến- Hưng Yên.

Theo Hòa thượng Thích Thanh Sơn- Trụ trì chùa Hiến: “Từ khi về chùa, năm nào nhãn cũng sai quả. Theo bà con quanh vùng, đây chính là điềm lành. Mặc dù bây giờ nhãn của cây nhãn tổ không to như trước nhưng vẫn có rất nhiều người muốn được nếm thử hương vị của nó. Nhà chùa rất vinh dự khi được quản lý và chăm sóc cây nhãn tiến, nguồn gốc của các giống nhãn bây giờ”

Mỗi năm, nhãn lồng Hưng Yên chỉ cho thu hoạch vào 1 tháng nhất định.Nếu không biết khi nào sẽ bắt đầu mùa thu hoạch nhãn ở Hưng Yên để đến thăm quan, đặt thưởng thức, bạn có thể tìm đọc bài mùa nhãn Hưng Yên tháng mấy để có thêm thông tin.

2. Sự tích về nguồn gốc nhãn lồng Hưng Yên

Theo Hòa Thượng Thích Thanh Sơn, hiện nay, giống nhãn gốc “hậu duệ” của cây nhãn tổ chính tay thầy ươm đã kết trái hai năm nay, cây sai quả, chất lượng giống cây mẹ mà không cần phải chăm sóc nhiều. Các vị cao niên trong làng cũng truyền lại, chính cây nhãn tổ chính là nguồn gốc của đặc sản nhãn lồng Hưng Yên nổi tiếng ngày nay.

Sự tích cây nhãn tổ- Nguồn gốc của nhãn lồng Hưng Yên(3)

Lý giải về cái tên “nhãn lồng Hưng Yên” các bậc tiền bối trong làng có câu trả lời như sau: “Vì nhãn là loại quả khi chín có mùi thơm nên thường bị chim, chuột và dơi…phá hoại, gây mất năng suất nên các vị thành hoàng cùng người dân trong làng đã nghĩ ra cách dùng tre tươi đan thành lồng và chùm vào chùm nhãn để bảo vệ quả nên gọi là nhãn lồng”

Từ lâu, quả nhãn lồng đã là loại quả gắn bó với hình ảnh thân thuộc của người dân Hưng Yên ( hầu hết, mỗi nhà đều có ít nhất một cây nhãn). Phòng tân hôn của con gái lấy chồng xa thường có mười trái nhãn lồng hoặc gói long nhãn Hưng Yên mà mẹ chuẩn bị cho từ trước với ngụ ý chúc cho đôi bạn trẻ được giàu sang, phú quý và mãi ghi nhớ về quê cha đất tổ. Đây chính là một nét đẹp trong văn hóa của người dân Hưng Yên.

Năm 1992, hộ nhà vườn Việt Nam đã công nhận chùa Hiến vào kỷ lục Guinness là ngôi chùa lưu giữ được nguồn gốc của cây nhãn tổ đầu tiên tại Việt Nam. Một lần nữa, cây nhãn tổ đất Hưng Yên lại được vinh danh và bảo vệ và phát triền nguồn gen gốc của mình. Xin chúc thương hiệu nhãn lồng Hưng Yên thêm vang xa hơn nữa.

3. Cây nhãn cổ bảo tồn ở đình làng Tam Nông, Tiên Lữ, Hưng Yên

Ngoài cây nhãn tổ ở chùa Hiến, đình làng Tam Nông, xã Hưng Đạo, Tiên Lức, Hưng Yên cũng có 2 cây nhãn cổ được gắn biển “cây bảo tồn”. Hai cây nhãn cổ thụ với lớp vỏ nhăn nheo, sần sùi, các cành chính uốn lượn tựa rồng sừng sững tọa lạc ở cổng đình như minh chứng của thời gian. Dây tơ hồng bám dính lấy thân cây càng làm cho cổng làng thêm phần cổ kính, độc đáo.

Ông Bùi Xuân Hồi, trưởng thôn xã Tam Nông cho biết: “2 cây nhãn cổ này được ông Lương Đoàn Ứng, một người dân trong thôn trồng ở cổng đình khoảng 140 năm trước.” Cho đến nay, một trong 2 thân cây đã bị mục rỗng thân nhưng vẫn được người dân trong làng chăm sóc, bón phân, bảo tồn và cho ra trái hàng năm.

cay nhan to o hung yen

Cùng với sự phát triển của nhiều giống nhãn mới, đa dạng chủng loại, cho năng suất cao như nhãn T6, nhãn Miền Thiết thì những cây nhãn cổ lại trở thành nét đẹp văn hóa, niềm tự hào chung của mảnh đất Kinh Kỳ, vang danh với thứ nhãn lồng tiến vua, chia sẻ bao cay đắng, ngọt bùi với người dân đất nhãn một thời khai hoang, mở đất.

Bài viết do Mai’Store tổng hợp và biên soạn, mọi cá nhân copy bài viết vui lòng để lại nguồn. Xin cảm ơn!