Một vài năm trở lại đây, không ít người làm vườn tại Hưng Yên cảm thấy tiếc nuối khi bói mãi không ra một cây nhãn đường phèn, loại nhãn ngon mang danh “tiến vua” của Phố Hiến xưa

1. Sản vật quý

Từ lâu, người ta thường ví Hưng Yên như “thủ đô” của cây nhãn và nhãn lồng Hưng Yên chính là “vua” của các loại nhãn. Ở Hưng Yên có nhiều loại nhãn khác nhau. Dựa vào kích thước, màu sắc và hương vị của quả mà người ta chia ra nhiều chủng loại nhãn như: nhãn cùi, nhãn thóc, nhãn hột, nhãn nước, nhãn đường phèn,… Trong đó, nhãn đường phèn là loại ngon nhất. Loại nhãn này tuy có bề ngoài hơi kém sắc, quả nhỏ nhưng chất lượng quả lại vô cùng tuyệt vời, cùi giòn, ngọt sắc, hương thơm đậm đà, khó quên. Nâng chùm nhãn đường phèn quả nhỏ xíu, bóc lớp vỏ bên ngoài để thấy được lớp cùi nhãn dày, ánh vàng, vân múi căng mọng lồng vào nhau, đưa lên miệng thưởng thức thấy hết sức tuyệt vời

Nhãn đường phèn là thứ sản vật được tìm kiếm và săn lùng bởi những thực khách sành ăn. Những người đã từng được thưởng thức loại nhãn này chắc chắn sẽ mãi vấn vương hương vị ngọt ngào, thơm ngon mà nó mang lại. Để rồi, cứ vào tháng 6 hàng năm, khi mùa nhãn đã về, lại trở lại Hưng Yên để tìm, để nhớ về cái hương vị ấy. Những người già ở Phố Hiến xưa gọi nhãn đường phèn là loại “nhãn chúa”, “nhãn tổ”, ai được ăn một lần sẽ nhớ mãi không quên

2. Nhãn đường phèn có nguy cơ tuyệt chủng

Với rất nhiều đặc điểm nổi bật, nhưng nhãn đường phèn lại có mẫu mã không đẹp, không đạt năng suất. Vóc dáng trời sinh nhỏ nhắn, năng suất phụ thuộc vào điều kiện thời tiết từng năm, nên nếu so với các loại nhãn khác, nhãn đường phèn thì đang đánh mất dần chỗ đứng của mình.

Cũng chính vì “lép vế” về mẫu mã mà nhãn đường phèn thì đang dần biến mất ở Hưng Yên. Về Hưng Yên vào chính vụ nhãn, muốn tìm kiếm và thưởng thức nhãn đường phèn thì không hề dễ dàng. Ở thời điểm hiện tại, nhãn chỉ được trồng tại những vườn nhãn của những người chủ vườn già, những người yêu quý hương vị của giống nhãn tổ xưa, với số lượng rất ít

Giải thích cho điều này, người dân trồng nhãn trong vùng cho rằng :” Những năm qua, do xu hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng của tỉnh, nhiều chủ vườn đã chăt phá hết những cây nhãn cũ và thay thế vào đó giống nhãn mới, có năng suất cao hơn. Giống nhãn trồng chủ yếu bây giờ là nhãn Hương Chi, nhãn ghép, nhãn lai Miền Thiết,…. Những giống nhãn này thì đem lại giá trị kinh tế cao cho người trồng nhãn, nhưng chất lượng thì không thể nào sánh bằng được nhãn đường phèn

Đến mùa thu hoạch nhãn, dù giá nhãn đường phèn thì thường cao gấp 3 lần so với các loại nhãn thông thường nhưng vẫn rất khan hiếm. Thấy được nhu cầu của thị trường đối với loại nhãn này, nhiều chủ vườn đã tìm cách trồng và nhân giống lại giống nhãn này. Tuy nhiên, đến cả những người thợ làm vườn nhiều kinh nghiệm nhất tại Hưng Yên vẫn bó tay khi can thiệp khoa học để nhãn đường phèn đậu quả. Theo quan niệm xưa, nhiều người cho rằng, nhãn đường phèn là loại nhãn khá khó tính, ra quả thất thường theo kiểu “năm ăn quả, năm trả cành”.  Có lẽ vì thế mà việc ứng dụng khoa học kỹ thuật để cây tăng khả năng phân hóa mầm, ra hoa và đậu quả là không mấy thành công

Để lưu giữ được nguồn gốc của giống nhãn lồng đặc sản này, thiết nghĩ cần phải có sự vào cuộc của cả chính quyền và người dân. Hy vọng một ngày không xa, giống nhãn đường phèn sẽ được người dân gìn giữ, để chúng ta lại có thể được thưởng thức loại nhãn thơm ngon, đậm đà này